# # # # #
दुसरी जर्मनी ट्रिप ऐन थंडीच्या दिवसांत नोव्हेंबर मध्ये झाली त्याची ही गोष्ट.
३D प्रिंटिंग च्या जगतात होणारं सगळ्यात मोठं एक्झिबिशन म्हणजे "फॉर्म नेक्स्ट". हे दरवर्षी नोव्हेंबर महिन्यात जर्मनी मधल्या फ्रॅन्कफुर्ट शहरात भरतं. मेसे फ्रॅन्कफुर्ट नावाचं एक मोठं एक्झिबिशन सेन्टर तिथे आहे. संपूर्ण जगातून अनेक ३D प्रिंटिंग च्या संदर्भात व्यवसाय करणाऱ्या कंपन्या तेथे तीन दिवस स्टॉल लावतात. मुंबईत असल्यापासून पीएचडी सुरू झाली तेव्हापासून हे एक्झिबिशन अटेंड करायचं असं मनात होतं आणि शेवटी युरोपात राहायला आल्यापासून कधी एकदा हे एक्झिबिशन बघायला जातो असं झालं होतं. त्यामुळे यावेळीचं २०२३ मधलं एक्झिबिशन बघायचंच असं मी मनोमन ठरवलं होतं.
त्यासंदर्भात माझे इथले गाईड प्रोफेसर यिशा झान्ग यांना मी सांगून पाहिलं तर त्यांना सुद्धा हे एक्जीबिशन बघायला जायचं आहे असं कळालं परंतु ऐनवेळी झालं असं की कामाच्या गडबडीत माझे प्रोफेसर हे पूर्णपणे विसरून गेले आणि जेव्हा जायची वेळ आली, अगदी एक आठवडा असताना जेव्हा मी त्यांना रिमाइंड केलं तेव्हा त्यांच्या लक्षात आलं की बराच उशीर झाला आहे आणि डिपार्टमेंट कडून हे एक्झिबिशन अटेंड करण्याची परमिशन मिळेल असं वाटत नाही हे ऐकून फारच दुःख झालं. परंतु मी घाबरत घाबरतच त्यांना विचारलं की मग मी स्वतःहून तिथे जाऊ शकतो का? तर त्यांनी होकार दिला आणि मी लगेच तयारी सुरू केली.
फ्लिक्सबसचं तिकीट काढण्यापासून ते तिथलं एक हॉस्टेल बुक करेपर्यंत सर्व काम अगदी दोन-तीन दिवसात उरकलं. तिथे एक ए अँड ओ नावाचं होस्टेल आहे तर ते हॉस्टेल बुक केलं. फ्लिक्सबसचं तिकीट चाळीसेक युरो आणि जवळ पास वीसेक युरो हॉस्टेल चा रेट होता. निघायच्या दिवशी भर थंडीच्या दिवसात आत मध्ये थर्मल, वरून टी-शर्ट त्यावर एक हूडी आणि त्यावर घालायला एक मोठा ट्रेंच कोट घेतला आणि मफलर, डोक्यावर टोपी, हातात ग्लोव्हस आणि बर्फात चालता येईल असे जाड मोठे शूज घालून मी निघालो. बिल्डिंग सोडून खाली आलो तेव्हा लक्षात आलं की नेक पिलो घरातच राहिली आहे परत पळत पळत नेक पिलो आणायला वर गेलो. नेक पिलो कपाटातून काढून घ्यायचा नादात ट्रेंचकोट हातात होता म्हणून बाजूला ठेवलेला तो तसाच घरात राहिला तोपर्यंत बसची वेळ झाली होती धावत पळत बस गाठली बस मध्ये बसल्यानंतर लक्षात आलं की ट्रेंचकोट घरी राहिला आहे!
आता इथून पुढे इतक्या थंडीत सगळा मार्ग काढायचा होता बेलफोर्ट वरून फ्रॅंक फुटला जाणारी ही बस कार्ल्सरुहे येथे थांबा घेणार होती आणि इथेच मला फ्रॅन्कफुर्टसाठीची बस बदलायची होती मध्ये अर्धा तासाचा गॅप होता त्या हिशोबाने ती बस जवळपास पहाटे साडेतीन वाजता कार्ल्सरुहे येथे पोहोचली बस मधून बाहेर पडल्या पडल्या चार डिग्री सेल्सिअस तापमान होतं त्यातून मी ट्रेंचकोट घरीच विसरून गेलो होतो बस स्टॉपवर उभारताच प्रचंड थंडी वाजायला लागली कारण कार्ल्सरुहे इथल्या फ्लिक्सबसच्या स्टॉपवर वेटिंग रूम नाही, बस स्टॉप उघडा आहे त्यामुळे अगदी थंडीत कुडकुडत उभारावं लागलं. थंडीचे दिवस असल्याने दिवसही उशिरा उजाडतो त्यामुळे अगदी दाट काळोख होता स्ट्रीट लॅम्पचा बारीकसा उजेड त्या बस स्टॉप वरती येत होता आणि अशात मी स्टॉप वर बसून होतो मला पहिल्यांदा वाटलं की एका ठिकाणी बसून राहिलं तर थंडी जरा कमी वाजेल पण ते चुकीचं झालं थंडी खूप वाजायला लागली मग मी उठून इकडे तिकडे फिरायला लागलो पण फिरल्यामुळे माझी जीन्स अगदी थंड पडली आणि त्यामुळे पायांना खूपच थंडी वाजायला लागली बाजूलाच बस स्टॉप वरती एक मुलगा उभा होता त्यालाही बहुतेक फ्रॅन्कफुर्टचीच बस पकडायची होती. आपल्या फ्रेंच सवयीने सहज मी त्याला विचारलं "डू यु स्पीक इंग्लिश?" तर तो म्हणाला, "येस, आय स्पीक इंग्लिश" आणि मग आमचं संभाषण सुरू झालं मी त्याला विचारलं, "आर यू गोइंग टू फ्रॅन्कफुर्ट?". तर तो म्हणालास "येस". पुढे मग कळालं कि तो तिथे कार्ल्सरुहे मध्ये कोणत्या तरी कॉन्फरेन्स साठी आला होता आणि त्याला फ्रॅन्कफुर्टला जाऊन विमानाने त्याच्या बोसनिया आणि हरजगोविना या देशात जायचं होतं आणि त्यासाठी तो फ्रॅन्कफुर्टच्या बसची वाट पाहत होता त्याच्याशी गप्पा मारत असताना हळूहळू थंडी वाजते आहे या विचारांकडून थोडसं दुर्लक्ष झालं आणि थंडी वाजायची भावना थोडी कमी झाली. यावरून लक्षात आलं कि जर कधी थंडीत असं अडकून पडायची वेळ आली तर सोबत असणाऱ्यांसोबत बोलत राहणे हा एक उपाय असू शकतो. त्याच्याशी बोलता बोलता लक्षात आलं की जवळच वायफाय असू शकतं. वायफाय बघितलं तर रेल्वे स्टेशनचं फ्री वायफाय उपलब्ध होतं. वायफाय कनेक्ट केलं तेव्हा लगेचच मेसेज आला की बस एक तास उशिरा येणार आहे. खूप मोठा धक्का बसला. कारण इतक्या थंडीत कुडकुडत आणखी एक तास उभा राहायचं होतं. पण स्टेशनचं वायफाय कनेक्ट झाल्यामुळे रेल्वेस्टेशन कदाचित जवळच असावं अशी खात्री झाली आणि जर खूपच थंडी वाजली तर स्टेशनवर जाऊया हा विचार आला आणि आम्ही दोघेही तिथेच थांबलो. तो मात्र घाबरला होता कारण त्याच्या फ्लाईटच्या वेळेत बसला उशीर झाल्याने कदाचित आता आम्ही पोहोचू शकणार आहोत की नाही हा संभ्रम तयार झाला. माझ्या मनात मध्येच हाही विचार येऊन गेला की इतक्या थंडीसाठी कदाचित एखादी टॅक्सी पकडावी आणि टॅक्सीत बसून उगाचच एक चक्कर मारून यावी तेवढाच टॅक्सीच्या हीटरमध्ये थंडी वाजणार नाही. एक 40-50 युरो गेले तरी हरकत नाही कारण एवढ्या थंडीच्या कहरात तब्येत बिघडते आणि हायपोथर्मियाचा अटॅक येतो की काय असं वाटत होतं. तो बोस्नियन मुलगा आता बस स्टॉप वर इकडे तिकडे फिरू लागला होता. तेवढ्यात त्याला त्याच्या ओळखीच्या दोन मुली भेटल्या. त्या सुद्धा कॉन्फरेन्स साठी आल्या होत्या आणि कॉन्फरेन्स मध्ये तो त्यांना भेटला होता. त्यांना सुद्धा फ्रॅन्कफुर्टला जाऊन तेथून ईस्ट युरोपमध्ये त्यांच्या शहरात जायचं होतं. कदाचित बेलारूस. आता इतकं आठवत नाही. सारख्याच परिस्थितीत असल्यामुळे ते सगळे चिंतेत होते. त्यातला एका मुलीला अत्यंत प्रचंड थंडी वाजत होती. ती सरते शेवटी म्हणाली कि मी स्टेशनमध्ये जाऊन बसते. बस येताच मला फोन करून बोलवा. आणि ती गेल. त्यानंतर जवळपास वीसेक मिनिटांनी बस आली तेव्हा मग आम्ही तिला फोन केला. आणि मग बस पकडली. शेवटी कसाबसा सकाळी फ्रॅन्कफुर्टमध्ये सातच्या सुमारास होस्टेलला पोहोचलो. हॉस्टेलला पोहोचल्यानंतर दुसरा आश्चर्याचा धक्का बसला. हॉस्टेलचा चेकइन टाइम अकरा वाजता होणार होता म्हणजे मला आता रात्रभर इतका थकवणारा प्रवास करून आल्यानंतर सकाळी सात ते अकरा फक्त लॉबीमध्ये बसून वेळ काढायचा होता शेवटी कसाबसा रिसेप्शनिस्ट मुलीच्या हातापाया पडून दहा पर्यंत रूम मिळवली आणि रूममध्ये जाऊन एकदाचा बेडवर पडलो. साडेअकराच्या सुमारास एक्जीबिशन मध्ये जायचं होतं. त्यामुळे लगेचच तोंड वगैरे धुवून कपडे बदलले आणि एक्झिबिशनकडे निघालो. तेवढ्यात रिसेप्शनवरती एक मुलगा भेटला. त्याला रूम बुक करायची होती, परंतु त्याच्याकडे फक्त कॅश होती आणि तो पहिल्यांदाच टर्कीवरून फ्रॅन्कफुर्टमध्ये येत होता. त्याने माझ्या चेहऱ्यावरून ओळखलं की मी इंडियन आहे. शक्यतो जर्मन, फ्रेंच इत्यादी लोक इतके मैत्रीपूर्ण नसतात आणि पहिल्यांदा भेट होत असेल तेव्हा तर अगदीच नाही. त्याला रिसेप्शनिस्टने सांगितलं होतं की ते कॅश स्वीकारत नाहीत आणि त्याच्याकडे फक्त कॅश होती. त्यामुळे त्याला माझी मदत हवी होती. त्याने मला विचारलं, "आर यू इंडियन". मी म्हणालो, "येस". बिचाऱ्याने त्याची परिस्थिती पूर्णपणे मला समजावून सांगितली. तो पहिल्यांदाच स्टुडन्ट म्हणून टर्कीवरून जर्मनी मध्ये आला होता आणि घरून फक्त वडिलांनी दिलेली कॅश घेऊन आला होता. त्याने आधी एका दोघांना विचारलं पण कुणीही मदत करायला तयार नव्हतं. आणि त्यातून भाषेचा प्रॉब्लेम. मग मी त्याला माझं paypal वापरून रूम बुक करून दिली. त्याचे पूर्ण पैसे त्याने मला कॅश मध्ये दिले आणि पाच सात वेळा बोलता बोलता थँक यू म्हणून मग निघून गेला. मी बाहेर पडलो. नोव्हेंबरचा महिना असल्याने रिपरिप पाऊस सुरू होता. छत्री घेऊन मी जवळच्याच एका कॅफेमध्ये गेलो. कॅफेमध्ये कॅपुचिनो आणि क्रोसों घेतला आणि त्यानंतर मग S-Bahn ने एक्झिबिशनकडे गेलो. एक्जीबिशन मध्ये मुंबईचे माझे परिचित मोहित कुमार, जीत देसाई हे त्यांच्या त्यांच्या सॉफ्टवेअर कंपनीचं मार्केटिंग करायला तिथे आले होते. त्यांच्या सामीसान टेक या कंपनीचा स्टॉल तिथे होता. त्या स्टॉलवर जाऊन त्यांची भेट घेतली. थोड्याफार इकडच्या तिकडच्या गप्पा मारल्या. सध्या प्रोजेक्टमध्ये काय सुरू आहे वगैरे ते त्याला सांगितलं. त्यांचं काय सुरू आहे ते विचारलं. त्यांनी STL फाईल रिपेअर करण्याचं सॉफ्टवेअर अत्यंत उत्तम प्रकारे तयार केलं आहे. आणि jewelry manufacturing साठी त्याचा खूप चांगला उपयोग होऊ शकतो. त्यांच्याशी गप्प मारून मग मी निघालो आणि इतर स्टॉल बघायला सुरू केलं. बरीच नवनवीन टेक्नॉलॉजी पाहायला मिळाली. fraunhofer, stratasys, HP, xone अशा अनेक कंपन्याचे स्टॉल्स तिथे होते. शिवाय अनेक चायनीज सप्लायर्स सुद्धा होते. बऱ्याच अमेरिकन कंपन्या सुद्धा होत्या. एक-एक स्टॉल फिरताना बऱ्याच नवनवीन गोष्टी कळत होत्या. एके ठिकाणी काचेचं थ्रीडी प्रिंटिंग पाहिलं. ती ऑस्ट्रेलियन कंपनी होती. त्यानंतर बरेच मोठे मोठे थ्रीडी प्रिंटर्स लार्ज साईज, मीडियम साईज मशीन्स तिथे ठेवलेल्या दिसल्या. माझ्या प्रोजेक्टबद्दलसुद्धा बऱ्याच लोकांसोबत चर्चा केली आणि सात-आठ लोकांचे महत्वाचे कॉन्टॅक्टस घेऊन मग मी इतर स्टॉल्स पाहत फिरू लागलो. जवळपास चार-पाच मोठमोठ्या हॉलमध्ये हे एक्जीबिशन पसरलेलं होतं. एका दिवसात पाहणं अशक्यच होतं, त्यामुळे मग मी सरळ लंच करायला गेलो आणि लंच झाल्यानंतर जवळपास साडेतीन-चार वाजले होते. कालचा रात्रभराचा थकवणारा प्रवास आणि थंडी, त्यातून झालेलं जेवण, यामुळे बरीच झोप येऊ लागली. त्यामुळे मग हॉस्टेलला निघून आलो आणि सरळ झोपी गेलो.
झोपेतून उठलो तेव्हा हॉस्टेलवर एक रूममेट येऊन बसला होता. मस्तपैकी अगदी हळू आवाजात त्याचं गिटार वाजवत निवांत बसला होता. मी उठलो आणि त्याला गुडआफ्टरनून विश केलं. तो ऑस्ट्रेलियाचा होता. त्याचं नाव जॅस्पर. नुकतंच कॉलेज संपलेलं असल्याने सुट्ट्यांसाठी तो युरोपात फिरत होता. त्याची आई जर्मन आणि वडील ऑस्ट्रेलियन आहेत आणि ते ऑस्ट्रेलियात राहतात. त्याने त्याच्या गिटारवर बरीचशी गाणी वाजवून दाखवली. त्यात मला सर्वात जास्त लॉर्ड ऑफ द रिंग्स यातल्या काही ट्युन्स त्याने वाजवल्या ते खूप आवडलं इतरही अनेक गप्पा झाल्या. त्यानंतर मी डिनरला बाहेर निघून गेलो. मस्तपैकी एका कबाबच्या हॉटेलमध्ये जाऊन तुर्की हॉटेलात जाऊन कबाब सँडविच खाल्लं. त्याला डोनर असं म्हणतात. शावरमाच्या जवळपास जाणारी ही डिश. जेवण करून परत आलो. जॅस्परसोबत थोड्याफार गप्पा मारल्या आणि मग झोपी गेलो. दुपारी झोप घेतलेली असून सुद्धा कालच्या थकव्यामुळे खूप शांत झोप आली. सकाळी उठलो तेव्हा अजून एक रूममेट आलेला दिसला. तो फ्रान्समधील परपिन्या इथून आलेला होता. बोलता बोलता जॅस्पर म्हणाला की मला सुद्धा एक्झिबिशन बघायचं आहे. मग त्याचा सुद्धा पास तयार केला आणि त्याला एक्जीबिशन बघायला घेऊन गेलो. एखाद्या लहान मुलाने पहिल्यांदा जत्रेत जावे तशा पद्धतीने तो एकदम हरखून जाऊन एक्झिबिशन पाहत होता. त्याच्यासाठी हे थ्रीडी प्रिंटिंग जग अगदी नवीन होतं. फारच मजा आली. मला सुद्धा बरंच काही शिकता आलं.
त्याच्यासोबत मग एक्सहिबिशनचे बरेच फोटो काढले. त्याने सुद्धा त्याच्या फोनमध्ये एक्झिबिशनचे बरेच फोटो काढले. आणि मग आम्ही सूप आणि ब्रेडचे लंच करून तिथून निघालो. मला फ्रॅंकफुर्ट शहर पाहायचं होतं. फ्रॅंकफुर्ट मधून वाहणारी माईन नदी आणि तिच्यावरचा लोखंडाचा पूल (Eiserner Steg - Iron Bridge) पाहिला. हा केवळ पादचारी पूल आहे आणि त्यावर युरोपियन प्रथेप्रमाणे प्रेमी लोकांनी प्रेम कायम राहावे म्हणून कुलुपे लावून ठेवली होती. पुलावरून खाली दिसणारी माईन नदी आणि तिचे बांधीव काठ खूपच छान दिसत होते. लोक सायकलिंग आणि रनिंग करत होते. त्यानंतर कॉनस्टाब्लरवाशं याठिकाणी गेलो. हे शहराचं मध्यवर्ती ठिकाण आहे. तिथे अनेक हॉटेल्स आणि बरेचसे इतर व्यवसाय आहेत. एकएक दुकाने पहात आणि हॉटेलमध्ये एके ठिकाणी कॉफी एके ठिकाणी पोटॅटो फ्राईस खात-खात फिरत होतो. त्यानंतर माईन नदीकाठी बरेच फोटो काढले. मग माझ्या बसची वेळ झाली त्यामुळे परत बसस्टॉपला हाऊटबाहनहॉफला आलो. आणखीन तासभर वेळ होता. मग जवळच एक गणेशा नावाचं भारतीय रेस्टॉरंट आहे तिथे जाऊन डिनर केलं. अगदी घरच्यासारखीच चव होती. चिकन मद्रास करी, रोटी, राईस हे सगळं खाऊन मन अगदी तृप्त झालं आणि मग परतीच्या प्रवासाला लागलो.
